Sfida e papunësisë tek të rinjtë
Shkalla e papunësisë mes të rinjve në Ballkanin Perëndimor është ndër më të lartat në botë – një situatë që është përkeqësuar vetëm gjatë pandemisë COVID-19. Papunësia e lartë po nxit gjithashtu një krizë socio-ekonomike, me të rinjtë që emigrojnë në ekonomitë e zhvilluara të Evropës me ritme të paprecedentë. Ndryshimet sistematike janë të nevojshme për të ndihmuar të rinjtë e papunë dhe të nën-punësuar të arrijnë aftësi që përputhen me nevojat e tregut dhe për të bërë zgjedhje të informuara karriere duke mbështetur bizneset në krijimin e vendeve të punës së denjë.
Konvergjenca si e ekonomisë që ndryshon me shpejtësi ashtu dhe e pandemisë, ka çuar në ndryshime të shpejta në tregun e punës. Nga perspektiva e tranzicionit të gjelbër në vazhdim, janë shfaqur profesione të reja që janë me interes të lartë për të rinjtë. Si përgjigje ndaj digjitalizimit janë zhdukur shumë vende pune — dhe shumë vende të reja pune po shfaqen gjithashtu. Ndërsa revolucioni i ri teknologjik zhvendos punën në detyrat rutinë, zgjidhjet digjitale kanë krijuar mundësi të reja punësimi për të rinjtë me aftësi njohëse jo-rutinore dhe aftësi sociale dhe emocionale. Për të qëndruar konkurrues, punëkërkuesit e rinj vazhdimisht do të duhet të përvetësojnë aftësi të reja, gjë që kërkon fleksibilitet, qëndrim pozitiv ndaj mësimit gjatë gjithë jetës dhe kuriozitetit, si dhe aftësi për të pasur qasje në trajnimin e duhur të aftësive. Pavarësisht nga këto tendenca ekonomike që ndryshojnë me shpejtësi, sfida themelore e përafrimit të arsimit dhe trajnimit me kërkesat e punëdhënësve vazhdon dhe kërkon ndryshime sistematike në Ballkanin Perëndimor.
Si t’i përgatisim të rinjtë për t’i përmbushur kërkesat e ekonomisë globale të sotme që transformohet me shpejtësi dhe cili është roli i ofruesve të arsimit dhe trajnimit, bizneseve dhe qeverive për t’i ndihmuar të rinjtë të kenë më shumë qasje në mundësi?
Zgjidhje të provuara për të adresuar papunësinë e të rinjve
Organizata zvicerane për zhvillim Helvetas i ka trajtuar këto sfida në Ballkanin Perëndimor që nga fillimi i viteve 1990 përmes projekteve, siç janë RisiAlbania dhe Arsimi për Punësim në Maqedoninë e Veriut (E4E@мк) e Agjencisë Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC); si dhe RECONOMY, një program rajonal gjithëpërfshirës dhe i zhvillimit ekonomik të gjelbër i Agjencisë Suedeze për Bashkëpunim Ndërkombëtar për Zhvillim (ASBNZh)-SIDA.
Helvetas përdor qasje të shumta për trajtimin e papunësisë së të rinjve, me disa që arrijnë rezultate të qëndrueshme dhe të shkallëzuara, si pagesë për performancë, ofrim të udhëzimeve në karrierë dhe ndërtim të sistemeve inkluzive.
Pagesa për performancë përmirëson cilësinë e programeve të trajnimit, duke përfshirë mbështetjen në vazhdim, dhe rezultatet e punësimit të të diplomuarve dhe rrit qasjen në programet e trajnimit dhe punësimin për të rinjtë e rrezikuar. Mjetet e përdorura përfshijnë kontrata të bazuara në performancë dhe stimuj financiarë.
Të rinjtë dhe prindërit e tyre kanë nevojë për qasje të lehtë në informacionin e tregut të punës. Ata duan të dinë se cilat aftësi dhe profesione janë të kërkuara dhe si të identifikojnë arsimin realist dhe zgjedhjet e karrierës. Kjo nevojë plotësohet më së miri duke transformuar ekosistemin e drejtimit të karrierës—me mbështetje të qasshme në nivel komunal dhe universiteti, duke zhvilluar këshilltarë për karrierë dhe duke punuar me mediat për të riformuluar mesazhin e një fuqie punëtore gjithëpërfshirëse dhe moderne.
Qasja e Sistemeve inkluzive Helvetas ka qenë kritike ndaj suksesit të projekteve, bazuar në të kuptuarit se të huajt nuk duan të zhvendosin aktorët ose institucionet ekzistuese dhe të bëhen lojtarë të përhershëm në sistem.
Projekti edukimi për punësim në Maqedoninë e Veriut pilotoi një skemë pagese në të cilën ofruesit e trajnimit nxiteshin përmes kësteve të pagesave që merrnin para trajnimit, pas trajnimit dhe pas punësimit të kursantëve. Për t’u kualifikuar, ofruesit e trajnimit së bashku duhej të bashkëpunonin me kompanitë për të hartuar trajnime të bazuara në aftësitë e kërkuara të kompanive dhe të synonin të rinjtë e papunë—veçanërisht gratë, komunitetet rome dhe personat me aftësi të kufizuara. Kjo skemë pagese rezultoi shumë e suksesshme në sigurimin e reagimit të tregut, përfshirjen e grupeve të margjinalizuara dhe dhënien e rezultateve më të larta të punësimit. Paralelisht me këto pilot projekte, projekti punoi që nga dita e parë për të siguruar qëndrueshmëri duke e transferuar këtë qasje dhe metodologji në Agjencinë Kombëtare për Punësim. Në përgjigje të shifrave të larta të papunësisë në Maqedoninë e Veriut, së bashku me aktivitetet e rregullta të lobimit dhe forcimin e kapaciteteve, qeveria ka marrë këtë parim të pagesës për performancë dhe e ka përfshirë atë në masat kombëtare të tregut të punës.
Në Shqipëri, RisiAlbania miratoi një qasje holistike për të aktivizuar dhe mbështetur aktorët e sistemit në drejtimin e karrierës duke forcuar kapacitetet institucionale dhe organizative të ofruesve publikë dhe privatë, duke u mundësuar atyre të zhvillojnë manuale dhe mjete digjitale përmes shkëmbimeve me partnerët zviceranë dhe të tjerë evropianë, dhe duke e ndërtuar arsimimin e këshilltarëve të karrierës së bashku me Universitetin e Lozanës.
Puna e sistemeve tona inkluzive me ofruesit e trajnimeve është gjithmonë e lidhur me reformat kombëtare në vazhdim, gjë që ka çuar në përmirësimin e skemave kombëtare të tregut të punës në Maqedoninë e Veriut, krijimin e komiteteve të aftësive sektoriale në Shqipëri dhe prezantimin e standardeve më të fundit globale të TIK-ut në vendet e Ballkanit Perëndimor. Po kështu, në drejtimin e karrierës, puna jonë është të forcojmë ose përmirësojmë rolet e aktorëve të tregut në këtë ekosistem dhe të bëjmë lidhje mes tyre.
Mësoni së bashku me praktikuesit në terren
Sesioni i Mundësive Ekonomike Rinore të Helvetas do të prezantojë ekspertë të aftësive dhe punësimit të të rinjve nga qeveria e Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, sektori privat dhe projektet, do të ndajë raste studimore mbi sfidat me të cilat përballen punëkërkuesit e rinj, zgjidhjet për këto sfida dhe mësimet e nxjerra.
